Θωμάς Ο Μυρσιναίος: 7 Σοφοί της Αρχαιότητας

7 Σοφοί της Αρχαιότητας

”Επτά Σοφοί της Αρχαιότητας”, ο χαρακτηρισμός δόθηκε σε προσωπικότητες της εποχής οι οποίοι είχαν χαρισματική σοφία. Όλοι τους έζησαν μεταξύ 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. κι έζησαν στον τότε γνωστό ελλαδικό χώρο. Αυτοί οι άνθρωποι βοήθησαν η διαμόρφωση πολλών πτυχών της ζωής στην αρχαία Ελλάδα και αποτελούνταν από φιλοσόφους, πολιτικούς, νομοθέτες και άλλους.

Οι Επτά Σοφοί της Αρχαίας Ελλάδας όπως και τα πιο διάσημα αποφθέγματα τους :

Σόλων ο Αθηναίος – “Μακριά από κάθε υπερβολή”

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος – “Να αποκτήσεις αυτογνωσία”

Θαλής ο Μιλήσιος – “Εγγυήθηκες; Η συμφορά σε παραμονεύει”

Βίας ο Πριηνεύς – “Άκουγε πολλά, μίλα την ώρα που πρέπει”

Κλεόβουλος ο Λίνδιος – “Μέτρον άριστον” (“Παν μέτρον άριστον”)

Πιττακός ο Μυτιληναίος – “Μάθε να διακρίνεις τις ευκαιρίες”

Περίανδρος ο Κορίνθιος – “Όσο ζεις, να σε επαινούν, κι όταν πεθάνεις, να σε μακαρίζουν”

Ὅταν οἱ μυθικοὶ καὶ ἡρωικοὶ χρόνοι, ἄρχισαν νὰ παραχωροῦν τὴν θέση τους στοὺς ἱστορικοὺς χρόνους τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδας καὶ ὅλα τὰ μυθεύματα καὶ τὰ πλάσματα τῆς φαντασίας ποὺ διαπαιδαγωγοῦσαν μέχρι τότε τοὺς λαούς, ἄρχισαν νὰ ὑποχωροῦν μπροστὰ στὴν πραγματικότητα καὶ τὴν κρίση. Ἀνάμεσα στὸν Ζ´ καὶ Στ´ αἰῶνα π.Χ. γεννήθηκαν καὶ ἄκμασαν συγχρόνως οἱ ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΙ τῆς Ἀρχαιότητας.

Εἶναι ἡ ἐποχὴ ποὺ ὁ ὑμνούμενος ἕως τότε βίος τῶν Ἡρῴων καὶ τῶν Ἡμιθέων ἀρχίζει σιγὰ-σιγὰ νὰ χάνει τὴν αἴγλη του καὶ βίος θετικότερος καὶ πραγματικότερος νὰ διαλύει τὴν γοητεία τῶν θρύλων. Ὁ ἔμμετρος λόγος παραχωρεῖ τὴν θέση του στὸν πεζό, τὸ πνεῦμα ἐπικρατεῖ τῆς ὕλης καὶ ἡ βάναυση σωματικὴ ρώμη κάμπτεται μπροστὰ στὴν παιδεία καὶ τὸν ὀρθολογισμό. Μὲ ἄλλα λόγια, εἶναι ἡ ἐποχὴ μιᾶς ἐπαναστατικῆς ἐκπολιτίσεως καὶ ἐκπαιδεύσεως τῆς Ἑλλάδας, ἡ ὁποία συντέλεσε στὴν πρώτη πνευματικὴ ἀφύπνιση τοῦ ἀνθρώπου στὴν ὁποία τεράστιο πρωτοποριακὸ ρόλο ἔπαιξαν οἱ 7 σοφοί.

Εἶναι τόσος ὁ θαυμασμὸς τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων γιὰ τοὺς σοφοὺς αὐτοὺς ἄνδρες, ὥστε ὁ Πίνδαρος, ὁ μέγιστος λυρικὸς ποιητὴς τῆς Ἀρχαιότητας (522 π.Χ.) δὲν τοὺς θεωρεῖ ὡς γέννημα ἀνθρώπων, ἀλλὰ τοὺς δέχεται ὡς γιοὺς τοῦ Ἥλιου, ποὺ μὲ τὴν ἴδια μὲ αὐτὸν ἀκτινοβολία, φώτισαν τὴν ἀνθρωπότητα καὶ τὴν καθοδήγησαν στὴν ὁδὸ τοῦ καθήκοντος καὶ τῆς ἀρετῆς.

Καὶ εἶναι πράγματι τόσο μεγάλη ἡ ἐπίδραση ποὺ εἶχε στοὺς μεταγενέστερους ἡ θείας ἔμπνευσης βραχύλογη διδασκαλία τους, ὥστε ν᾿ ἀποτελέσει σταθμὸ γιὰ τὴν περαιτέρω πνευματικὴ ἐξέλιξη καὶ διάπλαση τοῦ χαρακτῆρα τῶν ἀνθρώπων, νὰ θεωρεῖται δὲ ἀκόμη καὶ σήμερα, ἔπειτα ἀπὸ 28 σχεδὸν Αἰῶνες ὡς ἡ πρώτη πνευματικὴ πηγή, ἀπὸ τὴν ὁποία ξεπήδησε ἡ ἀληθινὴ ἔννοια τοῦ δικαίου, τῆς ἰσότητας καὶ τῆς ἠθικῆς.

Τὰ ὑπέροχα γνωμικά τους, τὰ ὁποῖα ὁ Παυσανίας ὀνομάζει «ὠφελήματα» για τὸν ἀνθρώπινο βίο, οἱ Ἀρχαῖοι ἀνέγραψαν στο τέμενος τοῦ Ἀπόλλωνα στους Δελφούς, για νὰ παραμείνουν ἐκεῖ γιὰ πάντα, ὡς μόνιμα καὶ αἰώνια σύμβολα τοῦ Κώδικα τῆς ἠθικῆς δεοντολογίας «... Ἐν δὲ τῷ προνάῳ τῷ ἐν Δελφοῖς, γεγραμμένα ἐστὶν ὠφελήματα ἀνθρώποις ἐς βίον· γραφὴ δὲ ὑπὸ ἀνδρῶν οὓς γενέσθαι σοφοὺς λέγουσιν Ἕλληνες (Παυσανίας, Χ, κδ´ 857).

Ο Αντίπατρος από τη Σιδώνα έγραψε το εξής επίγραμμα αφιερωμένο στους Επτά Σοφούς:

Ἑπτὰ Σοφῶν Κλεόβουλε, σὲ μὲν τεκνώσατα Λίνδος
Ἀμφὶ δὲ Σισυφία χθὼν Περίανδρον ἔχει
Πιττακὸν ἡ Μιτυλήνα, Βίαντα δὲ διὰ Πριήνη,
Μίλητος δὲ Θαλῆν, ἄκρον ἔρεισμα δίκας.
Ἃ Σπάρτα Χείλωνα, Σόλωνα δὲ Κεκροπὶς αἶα.
Πάντας ἀριζάλου σωφροσύνας φύλακας.

Ἀπὸ τοὺς Ἑπτὰ σοφοὺς Κλεόβουλε, ἐσένα μὲν σὲ γέννησε ἡ Λίνδος
Ἡ Πατρίδα δὲ τοῦ Σισύφου, ἔκαμε τὸν Περίανδρον.
Τὸν Πιττακὸν τὸν γέννησε ἡ Μυτιλήνη, τὸν Βίαντα δὲ ἡ περιφανὴς Πριήνη,
Ἡ Μίλητος ὁμοίως τὸν Θαλῆν, τὸν μεγαλύτερο ὑπέρμαχο τῆς Δικαιοσύνης.
Ἡ Σπάρτη ἔχει τὸν Χείλωνα, τὸν Σόλωνα δὲ ἡ γῆ τοῦ Κέκροπος.
Ὅλοι δὲ ὑπήρξατε Οἱ φύλακες τῆς ὑπέροχης σωφροσύνης.

Σε άλλο επίγραμμα αναφέρεται το όνομα και ένα γνωμικό τους:

Ἑπτὰ σοφῶν ἐρεῷ κατ᾿ ἔπος πόλιν, οὔνομα, φωνήν.
Μέτρον μὲν Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος εἶπεν ἄριστον.
Χίλων δ᾿ ἐν κοίλῃ Λακεδαίμονι. Γνῶθι σεαυτόν.
Ὃς δὲ Κόρινθον ἔναιε, χόλου κρατέειν Περίανδρος.
Πιττακὸς οὐδὲν ἄγαν, ὃς ἑὴν γένος ἐκ Μυτιλήνης.
Τέρμα δ᾿ ὁρᾶν βιότοιο, Σόλων ἱεραῖς ἐν Ἀθήναις.
Τοὺς πλέονας κακίους δὲ Βίας ἀπέφηνε Πριηνεύς.
Ἐγγύην φεύγειν δὲ Θαλῆς Μιλήσιος ηὔδα.

Θὰ μνημονεύσω σύντομα, τὸ ὄνομα, τὴν πατρίδα καὶ ἀπὸ ἕνα γνωμικὸ τῶν Ἑπτὰ σοφῶν:
Ὁ μὲν Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος, εἶπεν ὅτι κάθε τί ποὺ γίνεται μὲ μέτρο εἶναι τὸ καλύτερο.
Ὁ Χείλων δὲ εἰς τὴν κοίλην Λακεδαίμονα, τὸ Γνῶθι σαυτόν.
Ὁ Περίανδρος ποὺ ἐδόξασε τὴν Κόρινθο, ὅτι πρέπει νὰ συγκρατεῖς τὸ θυμό σου.
Ὁ Πιτακός που καταγόταν ἀπὸ τὴν Μυτιλήνη, νὰ μὴν εἶσαι σὲ τίποτα ὑπερβολικός.
Ὁ Σόλων ἀπὸ τὴν ἱερὴ Ἀθήνα, ὅτι πρέπει πάντοτε νὰ βλέπεις ποῦ θὰ εἶναι τὸ τέλος τῆς ζωῆς σου.
Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι εἶναι κακοί, εἶπε ὁ Βίας ὁ Πριηνεὺς καὶ
Νὰ ἀποφεύγεις τὴν ἐγγυήση, ὁ Θαλῆς ὁ Μιλήσιος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι Περίανδρος και Κλεόβουλος ήταν και οι δυο τύραννοι των πόλεων που ζούσαν. Γι’ αυτό και κάποιοι ιστορικοί τους αντικατέστησαν με τους Μύσων τον Χηνεύς και τον Ανάχαρση τον Σκύθη.

Επίσης, στην αρχαιότητα υπήρχαν άλλες τουλάχιστον είκοσι προσωπικότητες τις οποίες κάποιοι συμπεριελάμβαναν στη λίστα των Επτά.

Το έτος σύστασης των Επτά Σοφών

Κατά τον Διογένη Λαέρτιο, πρώτος εκ των Επτά Σοφών κατά τον "Κατάλογο των αρχόντων" του Δημήτριου Φαληρέα ήταν ο Θαλής, ενώ οι Επτά Σοφοί ανακηρύχθηκαν ως τέτοιοι κατά το έτος, όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Δαμασίας:

Ἦν τοίνυν ὁ Θαλῆς, ὡς μὲν Ἡρόδοτος καὶ Δοῦρις καὶ Δημόκριτός φασι, πατρὸς μὲν Ἐξαμύου, μητρὸς δὲ Κλεοβουλίνης, ἐκ τῶν Θηλιδῶν, οἵ εἰσι Φοίνικες, εὐγενέστατοι τῶν ἀπὸ Κάδμου καὶ Ἀγήνορος. <Ἦν δὲ τῶν ἑπτὰ σοφῶν,> καθὰ καὶ Πλάτων φησί· καὶ πρῶτος σοφὸς ὠνομάσθη ἄρχοντος Ἀθήνησι Δαμασίου, καθ’ ὃν καὶ οἱ ἑπτὰ σοφοὶ ἐκλήθησαν, ὥς φησι Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς ἐν τῇ τῶν Ἀρχόντων ἀναγραφῇ.

— Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, Α', 22

Ξέρουμε, ότι ο Δαμάσιος ή Δαμασίας Β' (ο οποίος ήταν σύγχρονος του Θαλή, του Πιττακού, του Σόλωνα και του Χίλωνα, ενώ η διαφοροποίηση στην γραφή του ονόματός του αποδίδει την μορφή που αυτό έχει στο Πάριο Χρονικό και στον Αριστοτέλη αντίστοιχα) ήταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα το 582/1 π. Χ. κατά το Πάριο Χρονικό, το οποίο αναφέρει, ότι ο Δαμασίας Β' ήταν επώνυμος άρχων 318 χρόνια πριν τη σύνταξη του Πάριου Χρονικού, δηλ. το έτος 582/1 π. Χ., και ότι κατά το έτος αυτό για πρώτη φορά καθιερώθηκαν τα Πύθια στους Δελφούς.

Κατά τον Αριστοτέλη, ο Δαμασίας διατήρησε το αξίωμα του επωνύμου άρχοντα κατά 2 έτη και 2 μήνες (δηλαδή διατέλεσε 2 πλήρεις θητείες του επωνύμου άρχοντα και ήταν στο ξεκίνημα της τρίτης). Επομένως, ίσως ο Δαμασίας Β' θα μπορούσε να ήταν επώνυμος άρχων είτε το 583/2 και το 582/1 π. Χ., είτε το 582/1 και το 581/0 π. Χ.[4]

οι Έπτα ανακηρύχθηκαν ως Σοφοί στο διάστημα μεταξύ 586/5 και 581/0 π. Χ., με πιο πιθανό το έτος 582/1 π. Χ.

Θα μπορούσαμε έτσι να συμπεράνουμε, ότι οι Επτά ανακηρύχθηκαν ως Σοφοί στο διάστημα μεταξύ 586/5 και 581/0 π. Χ., με πιο πιθανό το έτος 582/1 π. Χ.

Τρόπος σύστασης της ομάδας

Οι εκδοχές της σύστασης της ομάδος είναι επίσης παραπάνω από μία.

Οι Επτά Σοφοί ανακηρύχθηκαν ως τέτοιοι με τον εξής τρόπο (Διογένης ο Λαέρτιος, "Βίοι Φιλοσόφων", βιβλίο Α', I 27-33)

Μια εκδοχή της ιστορίας παραδίδει επίσης ο Καλλίμαχος στο Α' ίαμβό του, όπου η διήγηση γίνεται εκ μέρους του Ιππώνακτα.

Η ιστορία αυτή (ουσιαστικά ξεκινά από το στίχο 15) λέει ότι κάποιος Βαθυκλής από την Αρκαδία (ο οποίος είχε ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή) πριν πεθάνει έδωσε ένα χρυσό κύπελλο σε έναν γιο του με την εντολή να δοθεί στον καλύτερο από τους Επτά Σοφούς. Εκείνος το έδωσε στον Θαλή (τον οποίο ο απεσταλμένος του Βαθυκλή βρήκε στο ναό του Διδυμαίου Απόλλωνα την ώρα που εκείνος σχεδίαζε στη γη το σχήμα που επινόησε ο Φρύγας Εύφορβος - ένα μη συμμετρικό τρίγωνο εντός ενός κύκλου). Ο Θαλής αρνήθηκε να το λάβει, και συμβούλευσε το γιο του, Βαθυκλή, να δώσει το δώρο του στον Βίαντα, και το κύπελλο, αφού (προφανώς) έκανε τον κύκλο των Σοφών, κατέληξε και πάλι στον Θαλή, ο οποίος τελικά το αφιέρωσε στον Απόλλωνα (ίσως στο Διδυμαίο, αν και από άλλη πηγή γνωρίζουμε ότι το κύπελλο είχε αφιερωθεί στον Ισμήνιο Απόλλωνα στις Θήβες) με την επιγραφή, που έλεγε ότι το αφιέρωσε στον άρχοντα των Νηλείων.

Την ίδια ιστορία αναφέρει και ο Πλούταρχος, αλλά γνωρίζει κάποια εκδοχή αυτής της ιστορίας και ο Αθηναίος από τη Ναύκρατη της Αιγύπτου:

Οἴδαμεν δὲ καὶ τὸ Βαθυκλέους τοῦ Ἀρκάδος ποτήριον, ὃ σοφίας ἆθλον ὁ Βαθυκλῆς τῷ κριθέντι ἀρίστῳ τῶν καλουμένων〈ζʹ〉σοφῶν ἀπέλιπε.

Ποιοι ήταν οι 7 Σοφοί της Αρχαιότητας

Τα αποφθέγματα των Επτά Σοφών της Αρχαιότητας.

Η λεπτομερέστερη καταγραφή των αποφθεγμάτων των Επτά Σοφών υπάρχει στο Α' βιβλίο του έργου του Διογένη Λαέρτιου "Βίοι Φιλοσόφων", στο οποίο αναφέρονται οι βίοι και οι ρήσεις των εξής Σοφών της λίστας παραπάνω: Θαλής, Σόλων, Χίλων, Πιττακός, Βίας, Κλεόβουλος, Περίανδρος, Ανάχαρσης, Μύσων, Επιμενίδης, Φερεκύδης. Άλλη πηγή πληροφοριών (συγκεκριμένα για τον βίο και τις ρήσεις του Σόλωνα) είναι ο Πλούταρχος ("Βίος του Σόλωνα") και η ποίηση του Σόλωνα.

Αποφθέγματα των Επτά Σοφών της Αρχαιότητας κατά τον Ιωάννη Στοβαίο:

Δημητρίου Φαληρέως τῶν ἑπτὰ σοφῶν ἀποφθέγματα

Κλεόβουλος Εὐαγόρου Λίνδιος ἔφη·

Μέτρον ἄριστον. Πατέρα δεῖ αἰδεῖσθαι. Εὖ τὸ σῶμα ἔχειν καὶ τὴν ψυχήν. Φιλήκοον εἶναι καὶ μὴ πολύλαλον. Πολυμαθῆ † ἢ ἀμαθῆ. Γλῶσσαν εὔφημον κεκτῆσθαι. Ἀρετῆς οἰκεῖον ‹εἶναι›, κακίας ἀλλότριον. Ἀδικίαν μισεῖν. Εὐσέβειαν φυλάσσειν. Πολίταις τὰ βέλτιστα συμβουλεύειν. Ἡδονῆς κρατεῖν. Βίᾳ μηδὲν πράττειν. Τέκνα παιδεύειν. Τύχῃ εὔχεσθαι. Ἔχθρας διαλύειν. Τὸν τοῦ δήμου ἐχθρὸν πολέμιον νομίζειν. Γυναικὶ μὴ μάχεσθαι μηδὲ ἄγαν † φρονεῖν ἀλλοτρίων παρόντων· τὸ μὲν γὰρ ἄνοιαν, τὸ δὲ μανίαν δύναται παρέχειν. Οἰκέτας μεθύοντας μὴ κολάζειν· εἰ δὲ μή, δόξεις παροινεῖν. Γαμεῖν ἐκ τῶν ὁμοίων· ἐὰν γὰρ ἐκ τῶν κρειττόνων, δεσπότας, οὐ συγγενεῖς κτήσῃ. Μὴ ἐπιγέλα τῷ σκώπτοντι· ἀπεχθὴς γὰρ ἔσῃ τοῖς σκωπτομένοις. Εὐποροῦντα μὴ ὑπερήφανον εἶναι, ἀποροῦντα μὴ ταπεινοῦσθαι.

Ο Κλεόβουλος, γιος του Ευαγόρα, από τη Λίνδο είπε:
Το μέτρο είναι ό,τι το καλύτερο. Να σέβεσαι τον πατέρα σου. Να διατηρείς σε καλή κατάσταση το σώμα σου και την ψυχή σου. Να είσαι φιλήκοος, και να μη λες πολλά. Καλύτερα πολυμαθής παρά αμαθής. Η γλώσσα σου να λέει μόνο λόγια ευσέβειας. Να είσαι οικείος με την αρετή, ξένος με την κακία. Να μισείς την αδικία. Να είσαι πάντα ευσεβής. Στους συμπολίτες σου να συμβουλεύεις πάντοτε τα καλύτερα. Να είσαι κύριος της ηδονής. Τίποτε να μην κάνεις με τη βία. Να μορφώνεις τα παιδιά σου. Να προσεύχεσαι στην Τύχη. Να διαλύεις τις έχθρες. Τον εχθρό του λαού να τον θεωρείς εχθρό σου. Να μη διαπληκτίζεσαι με τη γυναίκα σου ούτε να της συμπεριφέρεσαι αλαζονικά μπροστά σε άλλους· το πρώτο δείχνει κυρίως ποταπότητα, ενώ το δεύτερο μπορεί να σε κάνει να θεωρηθείς τρελός. Δούλους μεθυσμένους να μη τιμωρείς· αλλιώς θα φανείς κι εσύ μεθυσμένος. Η γυναίκα σου να είναι από τη δική σου τάξη· γιατί αν είναι από ανώτερη, θα αποκτήσεις αφεντικά, όχι συγγενείς. Μη γελάς επιδοκιμαστικά γι᾽ αυτόν που περιπαίζει, γιατί θα επισύρεις το μίσος αυτών που περιπαίζονται. Αν είσαι πλούσιος, μην υπερηφανεύεσαι· αν είσαι φτωχός, μη ταπεινώνεσαι.

Σόλων Ἐξηκεστίδου Ἀθηναῖος ἔφη·

Μηδὲν ἄγαν. Κριτὴς μὴ κάθησο· εἰ δὲ μή, τῷ ληφθέντι ἐχθρὸς ἔσῃ. Ἡδονὴν φεῦγε, ἥτις λύπην τίκτει. Φύλασσε τρόπου καλοκαγαθίαν ὅρκου πιστοτέραν. Σφραγίζου τοὺς μὲν λόγους σιγῇ, τὴν δὲ σιγὴν καιρῷ. Μὴ ψεύδου, ἀλλ᾽ ἀλήθευε. Τὰ σπουδαῖα μελέτα. Τῶν γονέων μὴ λέγε δικαιότερα. Φίλους μὴ ταχὺ κτῶ, οὓς δ᾽ ἂν κτήσῃ, μὴ ταχὺ ἀποδοκίμαζε. Ἄρχεσθαι μαθών, ἄρχειν ἐπιστήσῃ. Εὐθύνας ἑτέρους ἀξιῶν διδόναι, καὶ αὐτὸς ὕπεχε. Συμβούλευε μὴ τὰ ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ βέλτιστα. Τοῖς πολίταις μὴ θρασύνου. Μὴ κακοῖς ὁμίλει. Χρῶ τοῖς θεοῖς. Φίλους εὐσέβει. Ὃ ἂν ‹μὴ› ἴδῃς μὴ λέγε. Εἰδὼς σίγα. Τοῖς ἑαυτοῦ πρᾷος ἴσθι. Τὰ ἀφανῆ τοῖς φανεροῖς τεκμαίρου.

Ο Σόλωνας, γιος του Εξηκεστίδη, από την Αθήνα είπε:
Ποτέ, καμιά υπερβολή. Δικαστή θέση να μη παίρνεις· αλλιώς θα μισηθείς από τον καταδικασμένο. Να αποφεύγεις την ηδονή που γεννάει λύπη. Κράτα την ακεραιότητα του χαρακτήρα πιο πιστή από τον όρκο. Σφράγιζε τα λόγια με σιωπή, τη σιωπή με την κατάλληλη στιγμή. Μη λες ψέματα· λέγε την αλήθεια. Μόνο με σοβαρά και αξιόλογα πράγματα να ασχολείσαι. Μην ισχυρίζεσαι ότι λες πιο δίκαια πράγματα από τους γονείς σου. Μην αποκτάς βιαστικά φίλους· όταν όμως τους αποκτήσεις, μην τους απορρίπτεις βιαστικά. Μόνο αν μάθεις να άρχεσαι, θα ξέρεις να άρχεις. Αν ζητάς από τους άλλους να λογοδοτούν, να είσαι πρόθυμος να λογοδοτείς κι εσύ. Οι συμβουλές σου να μην είναι για τα πιο ευχάριστα, αλλά για τα πιο καλά. Μην αποθρασύνεσαι προς τους συμπολίτες σου. Να μη συναναστρέφεσαι κακούς ανθρώπους. Να έχεις σχέσεις με τους θεούς. Να σέβεσαι τους φίλους σου. Αν δεν δεις κάτι, μην το λες. Κι αν ξέρεις, μη μιλάς. Να είσαι πράος απέναντι στους δικούς σου. Από τα φανερά να συμπεραίνεις τα αφανή.

Χείλων Δαμαγήτου Λακεδαιμόνιος ἔφη·

Γνῶθι σαυτόν. Πίνων, μὴ πολλὰ λάλει· ἁμαρτήσῃ γάρ. Μὴ ἀπείλει τοῖς ἐλευθέροις· οὐ γὰρ δίκαιον. Μὴ κακολόγει τοὺς πλησίον· εἰ δὲ μή, ἀκούσῃ ἐφ᾽ οἷς λυπηθήσῃ. Ἐπὶ τὰ δεῖπνα τῶν φίλων βραδέως πορεύου, ἐπὶ δὲ τὰς ἀτυχίας ταχέως. Γάμους εὐτελεῖς ποιοῦ. Τὸν τετελευτηκότα μακάριζε. Πρεσβύτερον σέβου. Τὸν τὰ ἀλλότρια περιεργαζόμενον μίσει. Ζημίαν αἱροῦ μᾶλλον ἢ κέρδος αἰσχρόν· τὸ μὲν γὰρ ἅπαξ λυπήσει, τὸ δὲ ἀεί. Τῷ δυστυχοῦντι μὴ ἐπιγέλα. Τραχέσιν ἥσυχον σεαυτὸν πάρεχε, ὅπως σε αἰσχύνωνται μᾶλλον ἢ φοβῶνται. Τῆς ἰδίας οἰκίας προστάτει. Ἡ γλῶσσά σου μὴ προτρεχέτω τοῦ νοῦ. Θυμοῦ κράτει. Μὴ ἐπιθύμει ἀδύνατα. Ἐν ὁδῷ μὴ σπεῦδε προάγειν, μηδὲ τὴν χεῖρα κινεῖν· μανικὸν γάρ. Νόμοις πείθου. Ἀδικούμενος διαλλάσσου· ὑβριζόμενος τιμωροῦ.

Ο Χίλωνας, γιος του Δαμάγητου, από τη Λακεδαίμονα είπε:
Κοίταξε να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Όταν πίνεις, μη λες πολλά· θα κάνεις λάθη. Μη μιλάς απειλητικά στους ελεύθερους ανθρώπους, γιατί δεν είναι δίκαιο. Μην κακολογείς τους πλησίον σου· αλλιώς θ᾽ ακούσεις πράγματα που θα σε στενοχωρήσουν. Στα δείπνα των φίλων σου να πηγαίνεις σιγά σιγά, στις ατυχίες τους γρήγορα. Ο γάμος σου να είναι λιτός. Αυτόν που πέθανε μακάριζέ τον. Να σέβεσαι τους γεροντότερους. Τον άνθρωπο που ανακατεύεται στις ξένες υποθέσεις να τον μισείς. Να προτιμάς τη ζημιά παρά το αισχρό κέρδος: το ένα θα σε στενοχωρήσει μόνο μια φορά, ενώ το άλλο θα σε στενοχωρεί πάντοτε. Μη γελάς με άνθρωπο που τον βρήκε δυστυχία. Απέναντι στους σκαιούς ανθρώπους να μένεις ήρεμος, για να σε ντρέπονται μάλλον παρά να σε φοβούνται. Να κυβερνάς και να προστατεύεις το σπιτικό σου. Η γλώσσα σου να μην προτρέχει της διανοίας σου. Να συγκρατείς το θυμό σου. Να μην επιθυμείς πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν. Στον δρόμο μη σπεύδεις να προσπεράσεις άλλους ούτε να χειρονομείς: αυτό το κάνουν οι τρελοί. Να υπακούς στους νόμους. Όταν αδικείσαι, να δείχνεις διαλλακτική διάθεση· όταν σου συμπεριφέρονται υβριστικά, να ζητάς εκδίκηση.

Θαλῆς Ἐξαμίου Μιλήσιος ἔφη·

Ἐγγύα, πάρα δ᾽ ἄτα. Φίλων παρόντων καὶ ἀπόντων μέμνησο. Μὴ τὴν ὄψιν καλλωπίζου, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς ἐπιτηδεύμασιν ἴσθι καλός. Μὴ πλούτει κακῶς. Μή σε διαβαλλέτω λόγος πρὸς τοὺς πίστεως κεκοινωνηκότας. Κολακεύειν γονεῖς μὴ ὄκνει. Μὴ προσδέχου τὸ φαῦλον. Οἵους ἂν ἐράνους ἐνέγκῃς τοῖς γονεῦσι, τούτους αὐτοὺς ἐν τῷ γήρᾳ παρὰ τῶν τέκνων προσδέχου. Χαλεπὸν τὸ εὖ γνῶναι. Ἥδιστον τὸ ἐπιθυμίας τυχεῖν. Ἀνιαρὸν ἀργία. Βλαβερὸν ἀκρασία. Βαρὺ ἀπαιδευσία. Δίδασκε καὶ μάνθανε τὸ ἄμεινον. Ἀργὸς μὴ ἴσθι, μηδ᾽ ἂν πλουτῇς. Κακὰ ἐν οἴκῳ κρύπτε. † Φθονοῦ μᾶλλον ἢ οἰκτείρου. Μέτρῳ χρῷ. Μὴ πᾶσι πίστευε. Ἄρχων κόσμει σεαυτόν.

Ο Θαλής, γιος του Εξαμία, από τη Μίλητο είπε:
Δώσε εγγύηση… και η συμφορά είναι δίπλα. Τους φίλους σου να τους θυμάσαι και όταν είναι κοντά σου και όταν βρίσκονται μακριά σου. Να μην καλλωπίζεις την εξωτερική σου εμφάνιση, αλλά να κοιτάζεις να είσαι ωραίος στη συμπεριφορά σου. Να μη πλουτίζεις με άσχημο τρόπο. Να μην επιτρέπεις διαβολές να σε επηρεάζουν σε βάρος προσώπων που κέρδισαν την εμπιστοσύνη σου. Να μη κουράζεσαι να κολακεύεις και να καλοπιάνεις τους γονείς σου. Να μην αποδέχεσαι το κακό. Ό,τι πρόνοιες λάβεις για τους γονείς σου, τέτοιες να περιμένεις κι εσύ στα γηρατειά σου από τα παιδιά σου. Δύσκολη η σωστή γνώμη. Πολύ ευχάριστο πράγμα η πραγματοποίηση μιας επιθυμίας. Δυσάρεστο πράγμα η αργία. Βλαβερό πράγμα να μην ελέγχεις τον εαυτό σου. Βαρύ πράγμα η αμορφωσιά. Δίδασκε και μάθαινε το καλύτερο. Μη μένεις αργός, ακόμη κι αν είσαι πλούσιος. Τα κακά κρύβε τα στο σπίτι σου. Καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε οικτίρουν. Να έχεις μέτρο. Μην εμπιστεύεσαι τους πάντες. Ως άρχοντας να κοσμείς τον εαυτό σου.

Πιττακὸς Υρραδίου Λέσβιος ἔφη·

Καιρὸν γνῶθι. Ὃ μέλλεις ποιεῖν, μὴ λέγε· ἀποτυχὼν γὰρ καταγελασθήσῃ. Τοῖς ἐπιτηδείοις χρῶ. Ὅσα νεμεσᾷς τῷ πλησίον, αὐτὸς μὴ ποίει. Κακοπραγοῦντα μὴ ὀνείδιζε· ἐπὶ γὰρ τούτοις νέμεσις θεῶν κάθηται. Παρακαταθήκας ἀπόδος. Ἀνέχου ὑπὸ τῶν πλησίον μικρὰ ἐλαττούμενος. Τὸν φίλον κακῶς μὴ λέγε, μηδ᾽ εὖ τὸν ἐχθρόν· ἀσυλλόγιστον γὰρ τὸ τοιοῦτον. Δεινὸν συνιδεῖν τὸ μέλλον, ἀσφαλὲς τὸ γενόμενον. Πιστὸν γῆ, ἄπιστον θάλασσα. Ἄπληστον κέρδος. Κτῆσαι ἀίδια· εὐσέβειαν, παιδείαν, σωφροσύνην, φρόνησιν, ἀλήθειαν, πίστιν, ἐμπειρίαν, ἐπιδεξιότητα, ἑταιρείαν, ἐπιμέλειαν, οἰκονομίαν, τέχνην.

Ο Πιττακός, γιος του Υρράδιου, από τη Λέσβο είπε:
Μάθε να διακρίνεις την κατάλληλη στιγμή. Μη μιλάς για ό,τι σκοπεύεις να κάνεις· γιατί αν δεν τα καταφέρεις, όλος ο κόσμος θα σε περιγελάσει. Να ακούς τους φίλους σου. Ό,τι δεν σου αρέσει στους άλλους, να μην το κάνεις ο ίδιος. Άνθρωπο που δυστυχεί, μη τον ονειδίζεις: είναι από τα πράγματα που προκαλούν την αγανάκτηση και την τιμωρία των θεών. Αγαθά που σου εμπιστεύτηκαν, δώσ᾽ τα πίσω. Δείχνε ανοχή στις μικρές ζημιές που σου προκαλούν οι διπλανοί σου. Μην κακολογείς φίλο, ούτε όμως να επαινείς εχθρό· γιατί κάτι τέτοιο είναι παράλογο. Δύσκολο πολύ να διακρίνεις το μέλλον· σίγουρο είναι ό,τι έγινε. Αξιόπιστο πράγμα η στεριά, αναξιόπιστο η θάλασσα. Άπληστο το κέρδος. Να αποκτάς πράγματα που δεν φθείρονται από τον χρόνο: ευσέβεια, παιδεία, σωφροσύνη, φρόνηση, αλήθεια, πίστη, πείρα, επιτηδειότητα, συνεργασία, επιμέλεια, νοικοκυροσύνη, τέχνη.

Βίας Τευταμίδου Πριηνεὺς ἔφη·

Οἱ πλεῖστοι ἄνθρωποι κακοί. Ἐς τὸ ἔσοπτρον [ἔφη] ἐμβλέψαντα δεῖ, εἰ μὲν καλὸς φαίνῃ, καλὰ ποιεῖν, εἰ δὲ αἰσχρός, τὸ τῆς φύσεως ἐλλιπὲς διορθοῦσθαι τῇ καλοκαγαθίᾳ. Βραδέως ἐγχείρει· ὃ δ᾽ ἂν ἄρξῃ, διαβεβαιοῦ. Μίσει τὸ ταχὺ λαλεῖν, μὴ ἁμάρτῃς· μετάνοια γὰρ ἀκολουθεῖ. Μήτ᾽ εὐήθης ἴσθι, μήτε κακοήθης. Ἀφροσύνην μὴ προσδέχου. Φρόνησιν ἀγάπα. Περὶ θεῶν λέγε, ὡς εἰσὶ θεοί. Νόει τὸ πραττόμενον. Ἄκουε πολλά. Λάλει καίρια. Πένης ὢν πλουσίοις μὴ ἐπιτίμα, ἢν μὴ μέγα ὠφελῇς. Ἀνάξιον ἄνδρα μὴ ἐπαίνει διὰ πλοῦτον. Πείσας λάβε, μὴ βιασάμενος. Ὅ τι ἂν ἀγαθὸν πράσσῃς, θεούς. μὴ σεαυτὸν αἰτιῶ. Κτῆσαι ἐν μὲν νεότητι εὐπραξίαν, ἐν δὲ τῷ γήρᾳ σοφίαν. Ἕξεις ἔργῳ μνήμην, καιρῷ εὐλάβειαν, τρόπῳ γενναιότητα, πόνῳ ἐγκράτειαν, φόβῳ εὐσέβειαν, πλούτῳ φιλίαν, λόγῳ πειθώ, σιγῇ κόσμον, γνώμῃ δικαιοσύνην, τόλμῃ ἀνδρείαν, πράξει δυναστείαν, δόξῃ ἡγεμονίαν.

Ο Βίαντας, γιος του Τεύταμου, από την Πριήνη είπε:
Οι πιο πολλοί άνθρωποι είναι κακοί. Κοίταξε στον καθρέφτη σου, και αν φαίνεσαι όμορφος, πρέπει να κάνεις όμορφα πράγματα· αν όμως φαίνεσαι άσχημος, πρέπει να διορθώνεις τη φυσική σου έλλειψη με την καλοκαγαθία. Μη βιάζεσαι να αναλάβεις κάτι· ό, τι όμως αρχίσεις, να μένεις σταθερός σ᾽ αυτό. Να μισείς τη βιαστική ομιλία: υπάρχει φόβος να κάνεις λάθη, οπότε ακολουθεί η μετάνοια. Ούτε ένας αφελής καλοήθης να είσαι, ούτε όμως και κακοήθης. Να μη δέχεσαι την αφροσύνη. Να αγαπάς τη φρόνηση. Για τους θεούς να λες ότι υπάρχουν. Να καταλαβαίνεις τα πραττόμενα. Να ακούς πολλά. Να μιλάς τη στιγμή που πρέπει. Αν είσαι φτωχός, μη κατηγορείς τους πλούσιους, αν δεν ωφελείς πολύ. Μην επαινείς τον πλούσιο, αν είναι άνθρωπος χωρίς αξία. Να παίρνεις με την πειθώ, όχι με τη βία. Ό,τι καλό σού συμβαίνει, να το αποδίδεις στους θεούς, όχι στον εαυτό σου. Στα νιάτα σου κοίταζε να κερδίζεις τα μέσα για μια άνετη ζωή, στα γηρατειά σοφία. Με τα έργα σου θα αποκτήσεις μνήμη, με τις περιστάσεις σεβασμό, με τη συμπεριφορά σου γενναιότητα, με τον κόπο εγκράτεια, με τον φόβο ευσέβεια, με τον πλούτο φιλίες, με τον λόγο πειθώ, με τη σιωπή στολίδια, με το μυαλό δικαιοσύνη, με την τόλμη ανδρεία, με τις πράξεις σου δύναμη, με το καλό σου όνομα εξουσία.

Περίανδρος Κυψέλου Κορίνθιος ἔφη·

Μελέτα τὸ πᾶν. Καλὸν ἡσυχία· ἐπισφαλὲς προπέτεια. Κέρδος αἰσχρὸν. Δημοκρατία κρεῖττον τυραννίδος. Αἱ μὲν ἡδοναὶ θνηταί, αἱ δ᾽ ἀρεταὶ ἀθάνατοι. Εὐτυχῶν μὲν μέτριος ἴσθι, ἀτυχῶν δὲ φρόνιμος. Φειδόμενον κρεῖττον ἀποθανεῖν ἢ ζῶντα ἐνδεῖσθαι. Σεαυτὸν ἄξιον παρασκεύαζε τῶν γονέων. Ζῶν μὲν ἐπαινοῦ, ἀποθανὼν δὲ μακαρίζου. Φίλοις εὐτυχοῦσι καὶ ἀτυχοῦσιν ὁ αὐτὸς ἴσθι. Ὃν ἂν ἑκὼν ὁμολογήσῃς πονηρόν, παράβαινε. Λόγων ἀπορρήτων ἐκφορὰν μὴ ποιοῦ. Λοιδοροῦ ὡς ταχὺ φίλος ἐσόμενος. Τοῖς μὲν νόμοις παλαιοῖς χρῶ, τοῖς δ᾽ ὄψοις προσφάτοις. Μὴ μόνον τοὺς ἁμαρτάνοντας κόλαζε, ἀλλὰ καὶ τοὺς μέλλοντας κώλυε. Δυστυχῶν κρύπτε, ἵνα μὴ τοὺς ἐχθροὺς εὐφράνῃς.

Ο Περίανδρος, γιος του Κύψελου, από την Κόρινθο είπε:
Η άσκηση είναι το παν. Ωραίο πράγμα η ησυχία, επικίνδυνο πράγμα η προπέτεια. Το κέρδος φέρνει ντροπή. Η δημοκρατία είναι καλύτερη από την τυραννίδα. Οι ηδονές είναι εφήμερες, οι αρετές όμως αθάνατες. Όταν ευτυχείς, να είσαι μετρημένος· όταν δυστυχείς, φρόνιμος. Αν είναι κανείς να τσιγκουνεύεται, καλύτερα να πεθάνει παρά να ζήσει στερημένος. Φρόντιζε να κάνεις τον εαυτό σου άξιο των γονέων σου. Όσο ζεις, να σε επαινούν· όταν πεθάνεις, να σε μακαρίζουν. Με τους φίλους σου να είσαι ίδιος, στις ευτυχίες και στις δυστυχίες τους. Όποιον παραδεχτείς με τη θέλησή σου ως κακόν, προσπέρνα τον. Μη κοινολογείς τα μυστικά. Να κατηγορείς τον άλλον με την ιδέα ότι γρήγορα θα γίνεις φίλος του. Οι νόμοι σου να είναι παλιοί, τα φαγητά σου φρέσκα. Να μην αρκείσαι στο να τιμωρείς αυτούς που κάνουν σφάλματα, αλλά και αυτούς που πρόκειται να κάνουν να τους εμποδίζεις. Κρύβε τη δυστυχία σου, για να μη δώσεις χαρά στους εχθρούς σου.

Υποθήκες των επτά αρχαίων Σοφών (Δελφικά Παραγγέλματα)

Τα δελφικά παραγγέλματα είναι συλλογή από αποφθέγματα που ήταν χαραγμένα στον πρόσθιο τοίχο του πρόναου, επί των παραστάδων της πύλης του κυρίως ναού, στο υπέρθυρο του ναού και επί των στηλών περιμετρικά του Μαντείου των Δελφών. Ήταν οι υποθήκες που παρέδωσαν οι Ιερείς και οι Επτά Σοφοί στις επερχόμενες γενιές, ωφελήματα ανθρώποις ες βίον.

Τα παραγγέλματα αυτά ήταν λιτά αποφθέγματα 2 έως 5 λέξεων αλλά μεστά σοφίας, και τα περισσότερα ανήκαν στους 7 σοφούς της αρχαιότητας (Θαλής ο Μιλήσιος, Πιττακός ο Μυτιληναίος, Βίας ο Πριηνεύς, Σόλων ο Αθηναίος, Κλεόβουλος ο Ρόδιος, Περίανδρος ο Κορίνθιος, Χίλων ο Λακεδαιμόνιος) και ήσαν χαραγμένα στον πρόσθιο τοίχο του Πρόναου ή επί των παραστάδων της πύλης του μεγάλου ναού ή επί του υπέρθυρου ή επί των πολλών στηλών, που είχαν τοποθετηθεί στις πλευρές του ναού περιμετρικά.

Υποθήκες των επτά αρχαίων Σοφών κατά τον Σωσιάδη, που διασώζεται από τον Ιωάννη Στοβαίο:

Ἕπου θεῷ. Νόμῳ πείθου. Θεοὺς σέβου. Γονεῖς αἰδοῦ. Ἡττῶ ὑπὸ δικαίου. Γνῶθι μαθών. Ἀκούσας νόει. Σαυτὸν ἴσθι. Γαμεῖν μέλλε. Καιρὸν γνῶθι. Φρόνει θνητά. Ξένος ὢν ἴσθι. Ἑστίαν τίμα. Ἄρχε σεαυτοῦ. Φίλοις βοήθει. Θυμοῦ κράτει. Φρόνησιν ἄσκει. Πρόνοιαν τίμα. Ὅρκῳ μὴ χρῶ. Φιλίαν ἀγάπα. Παιδείας ἀντέχου. Δόξαν δίωκε. Σοφίαν ζήλου. Καλὸν εὖ λέγε. Ψέγε μηδένα. Ἐπαίνει ἀρετήν. Πρᾶττε δίκαια. Φίλοις εὐνόει. Ἐχθροὺς ἀμύνου. Εὐγένειαν ἄσκει. Κακίας ἀπέχου. Κοινὸς γίνου. Ἴδια φύλαττε. Ἀλλοτρίων ἀπέχου. Ἄκουε πάντα. Εὔφημος ἴσθι. Φίλῳ χαρίζου. Μηδὲν ἄγαν. Χρόνου φείδου. Ὅρα τὸ μέλλον. Ὕβριν μίσει. Ἱκέτας αἰδοῦ. Πᾶσιν ἁρμόζου. Υἱοὺς παίδευε. Ἔχων χαρίζου. Δόλον φοβοῦ. Εὐλόγει πάντας. Φιλόσοφος γίνου. Ὅσια κρῖνε. Γνοὺς πρᾶττε. Φόνου ἀπέχου. Εὔχου δυνατά. Σοφοῖς χρῶ. Ἦθος δοκίμαζε. Λαβὼν ἀπόδος. Ὑφορῶ μηδένα. Τέχνῃ χρῶ. Ὃ μέλλεις, δός. Εὐεργεσίας τίμα. Φθόνει μηδενί. Φυλακῇ πρόσεχε. Ἐλπίδα αἴνει. Διαβολὴν μίσει. Δικαίως κτῶ. Ἀγαθοὺς τίμα. Κριτὴν γνῶθι. Γάμους κράτει. Τύχην νόμιζε. Ἐγγύην φεῦγε. Πᾶσι διαλέγου. Ὁμοίοις χρῶ. Δαπανῶν ἄρχου. Κτώμενος ἥδου. Αἰσχύνην σέβου. Χάριν ἐκτέλει. Εὐτυχίαν εὔχου. Τύχην στέργε. Ἀκούων ὅρα. Ἐργάζου κτητά. Ἔριν μίσει. Ὄνειδος ἔχθαιρε. Γλῶτταν ἴσχε. Ὕβριν ἀμύνου. Κρῖνε δίκαια. Χρῶ χρήμασιν. Ἀδωροδόκητος δίκαζε. Αἰτιῶ παρόντα. Λέγε εἰδώς. Βίας μὴ ἔχου. Ἀλύπως βίου. Ὁμίλει πρᾴως. Πέρας ἐπιτέλει μὴ ἀποδειλιῶν. Φιλοφρόνει πᾶσιν. Υἱοῖς μὴ καταρῶ. Γυναικὸς ἄρχε. Σεαυτὸν εὖ ποίει. Εὐπροσήγορος γίνου. Ἀποκρίνου ἐν καιρῷ. Πόνει μετ᾽ εὐκλείας. Πρᾶττε ἀμετανοήτως. Ἁμαρτάνων μετανόει. Ὀφθαλμοῦ κράτει. Βουλεύου χρόνῳ. Πρᾶττε συντόμως. Φιλίαν φύλαττε. Εὐγνώμων γίνου. Ὁμόνοιαν δίωκε. Ἄρρητον κρύπτε. Τὸ κρατοῦν φοβοῦ. Τὸ συμφέρον θηρῶ. Καιρὸν προσδέχου. Ἔχθρας διάλυε. Γῆρας προσδέχου. Ἐπὶ ῥώμῃ μὴ καυχῶ. Εὐφημίαν ἄσκει. Ἀπέχθειαν φεῦγε. Πλούτει δικαίως. Δόξαν μὴ λεῖπε. Κακίαν μίσει. Κινδύνευε φρονίμως. Μανθάνων μὴ κάμνε. Φειδόμενος μὴ λεῖπε. Χρησμοὺς θαύμαζε. Οὓς τρέφεις, ἀγάπα. Ἀπόντι μὴ μάχου. Πρεσβύτερον αἰδοῦ. Νεώτερον δίδασκε. Πλούτῳ ἀπίστει. Σεαυτὸν αἰδοῦ. Μὴ ἄρχε ὑβρίζειν. Προγόνους στεφάνου. Θνῆσκε ὑπὲρ πατρίδος. Τῷ βίῳ μὴ ἄχθου. Ἐπὶ νεκρῷ μὴ γέλα. Ἀτυχοῦντι συνάχθου. Χαρίζου ἀβλαβῶς. Μὴ ἐπὶ παντὶ λυποῦ. Ἐξ εὐγενῶν γέννα. Ἐπαγγέλλου μηδενί. Φθιμένους μὴ ἀδίκει. Εὖ πάσχε ὡς θνητός. Τύχῃ μὴ πίστευε. Παῖς ὢν κόσμιος ἴσθι, ἡβῶν ἐγκρατής, μέσος δίκαιος, πρεσβύτης εὔλογος, τελευτῶν ἄλυπος.

Υποθήκες των επτά αρχαίων Σοφών

Να ακολουθείς τον θεό. Να πείθεσαι στους νόμους. Να σέβεσαι τους θεούς. Να ντρέπεσαι και να σέβεσαι τους γονείς σου. Να υποχωρείς μπροστά στο δίκαιο. Γνώριζε μαθαίνοντας. Να ακούς και να καταλαβαίνεις. Γνώρισε τον εαυτό σου. Μη βιάζεσαι να παντρευτείς. Φρόντιζε να διακρίνεις την κατάλληλη στιγμή. Να σκέφτεσαι ως θνητός. Να έχεις συναίσθηση ότι είσαι ένας φιλοξενούμενος. Να τιμάς το σπιτικό σου. Να είσαι κύριος του εαυτού σου. Να βοηθάς τους φίλους σου. Να συγκρατείς το θυμό σου. Να συμπεριφέρεσαι με φρόνηση. Να τιμάς την προνοητικότητα. Να μην ορκίζεσαι. Να αγαπάς τη φιλία. Να είσαι προσηλωμένος στην παιδεία. Να επιδιώκεις το καλό όνομα. Να ζηλεύεις και να λαχταράς τη σοφία. Να επαινείς το ωραίο. Κανέναν να μη κατηγορείς. Να επαινείς την αρετή. Να πράττεις πάντοτε το δίκαιο. Να θέλεις το καλό των φίλων σου. Να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου απέναντι στους εχθρούς σου. Να συμπεριφέρεσαι πάντοτε με ευγένεια. Να απέχεις από την κακία. Να είσαι ευπροσήγορος με όλους. Να περιφρουρείς ό,τι είναι δικό σου. Μακριά από τα ξένα πράγματα. Τα λόγια σου να είναι μόνο λόγια ευσέβειας. Να ακούς τα πάντα. Να κάνεις τα χατίρια των φίλων σου. Ποτέ, καμιά υπερβολή. Οικονομία στον χρόνο σου. Να κοιτάζεις το μέλλον. Να μισείς τη βίαιη και προσβλητική συμπεριφορά. Να σέβεσαι τους ικέτες. Να ταιριάζεις με όλους. Να μορφώνεις τα παιδιά σου. Όταν έχεις, κάνε χάρες. Να φοβάσαι τον δόλο. Να επαινείς όλους τους ανθρώπους. Να είσαι φίλος της σοφίας. Να κρίνεις σύμφωνα με το δίκαιο των θεών. Πρώτα να σκέφτεσαι και ύστερα να πράττεις. Μακριά από φόνο. Να εύχεσαι πράγματα που μπορούν να γίνουν. Να συναναστρέφεσαι σοφούς. Να ελέγχεις τον χαρακτήρα. Αν πάρεις κάτι, να το δώσεις πίσω. Να μην υποπτεύεσαι κανέναν. Να κάνεις χρήση των τεχνών. Ό,τι είναι να δώσεις, δώσ᾽ το. Να τιμάς τις ευεργεσίες. Μη φθονείς κανέναν. Να υμνείς την ελπίδα. Να μισείς τη διαβολή. Να αποκτάς με δίκαιο τρόπο. Να τιμάς τους καλούς ανθρώπους. Ξέρε τον κριτή. Μη χαλάς τον γάμο σου. Να πιστεύεις στην τύχη. Να αποφεύγεις τις εγγυήσεις. Να συνδιαλέγεσαι με όλους. Να συναναστρέφεσαι τους ομοίους σου. Άρχιζε να ξοδεύεις πρώτος. Να χαίρεσαι τα αποκτήματά σου. Να φοβάσαι το ντρόπιασμα. Να εκτελείς τη χάρη. Να εύχεσαι ευτυχία. Να στέργεις την τύχη σου. Ακούοντας να βλέπεις. Να εργάζεσαι για πράγματα που μπορούν να αποκτηθούν. Να μισείς τις φιλονικίες. Να εχθρεύεσαι το όνειδος. Να κρατάς τη γλώσσα σου. Να αμύνεσαι απέναντι στη βίαιη και προσβλητική συμπεριφορά. Να κρίνεις δίκαια. Να κάνεις χρήση των χρημάτων. Να δικάζεις δίχως να δέχεσαι δώρα. Να κατηγορείς κάποιον όταν είναι παρών. Να μιλάς ξέροντας. Μην ενεργείς με βίαιο τρόπο. Να ζεις δίχως λύπες. Να φέρεσαι στους άλλους με πραότητα. Να βγάζεις πέρα τις υποθέσεις σου χωρίς να φοβάσαι και να χάνεις το θάρρος σου. Να συμπεριφέρεσαι με φιλοφροσύνη προς όλους. Να μην καταριέσαι τα παιδιά σου. Να κυβερνάς τη γυναίκα σου. Να ευεργετείς τον εαυτό σου. Να είσαι ευπροσήγορος. Να απαντάς τη στιγμή που πρέπει. Να κοπιάζεις, δίχως όμως να χαλάς το καλό σου όνομα. Να ενεργείς έτσι που να μη μετανιώνεις. Όταν κάνεις λάθος, να μετανοείς. Να είσαι κύριος του ματιού σου. Να σκέφτεσαι με άνεση χρόνου. Ό,τι κάνεις, να το κάνεις με ταχύτητα. Να κρατάς τις φιλίες σου. Να είσαι ευγνώμων. Να επιδιώκεις την ομόνοια. Να μη φανερώνεις μυστικά. Να φοβάσαι την εξουσία. Να κυνηγάς το συμφέρον. Να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή. Να διαλύεις τις έχθρες. Να δέχεσαι τα γηρατειά. Να μη καυχιέσαι για τη σωματική σου δύναμη. Τα λόγια σου να είναι λόγια ευσέβειας. Να αποφεύγεις την απέχθεια. Να πλουτίζεις δίκαια. Ό,τι αποφάσισες να μη το εγκαταλείπεις. Να μισείς την κακία. Να διακινδυνεύεις με φρόνηση. Μην κουράζεσαι να μαθαίνεις. Μην αφήνεις τίποτα στη μέση από φειδώ. Να τιμάς τους χρησμούς. Όσους τρέφεις, να τους αγαπάς. Μην τα βάζεις με άνθρωπο που δεν είναι παρών. Να σέβεσαι τους γεροντότερους. Τους νεότερους να τους διδάσκεις. Να μην έχεις εμπιστοσύνη στον πλούτο. Να σέβεσαι τον εαυτό σου. Μην κάνεις αρχή στις ύβρεις. Να στεφανώνεις τους τάφους των προγόνων σου. Να δίνεις τη ζωή σου για την πατρίδα σου. Μην τα βάζεις με τη ζωή. Μη γελάς πάνω από νεκρό. Να συμπάσχεις με τους δυστυχισμένους. Να κάνεις χάρες δίχως να ζημιώνεις. Μη στενοχωριέσαι για το καθετί. Να αποκτάς παιδιά από άτομα ευγενικής καταγωγής. Μην υπόσχεσαι σε κανέναν. Μη συμπεριφέρεσαι άδικα στους πεθαμένους. Να δέχεσαι ευεργεσίες ως θνητός. Μην έχεις εμπιστοσύνη στην τύχη. Ως παιδί να είσαι κόσμιος, ως έφηβος εγκρατής, ως μεσήλικας δίκαιος, ως γέροντας λογικός· πεθαίνοντας να είσαι άλυπος.